ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ - Τράπεζα της Ελλάδος
Κατά τη διάρκεια του 2016, η κατάσταση του χρηματοπιστωτικού συστήματος παρουσιάζει σημάδια σταθεροποίησης σε ότι αφορά τους βασικούς κινδύνους, ενώ οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές θα εξαρτηθούν κυρίως από τη διαμόρφωση ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την οικονομική ανάπτυξη.
Ωστόσο, σημαντικές προκλήσεις παραμένουν, τόσο στο εσωτερικό λόγω αφενός ενδεχόμενων καθυστερήσεων στην ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης της Νέας Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης και αφετέρου των διαρθρωτικών παραγόντων (π.χ. υψηλό απόθεμα μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων - ΜΕΑ, χαμηλό επίπεδο τραπεζικών καταθέσεων), όσο και στο εξωτερικό λόγω της πολιτικής αβεβαιότητας στις αναπτυγμένες χώρες και των κινδύνων από τις αναδυόμενες οικονομίες. Οι προαναφερθείσες προκλήσεις θα μπορούσαν δυνητικά να ανακόψουν την ανοδική πορεία της οικονομίας και να οδηγήσουν σε αναζωπύρωση της αβεβαιότητας, επηρεάζοντας και το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η περίοδος αναφοράς της παρούσας επισκό-πησης αφορά το α΄ εξάμηνο του 2016. Σε ο-ρισμένα βασικά μεγέθη που αφορούν τις οι-κονομικές και δημοσιονομικές εξελίξεις, τους τραπεζικούς κινδύνους και ειδικότερα την ενότητα του πιστωτικού κινδύνου, του κινδύ-νου ρευστότητας και την ανθεκτικότητα του συστήματος, καθώς και τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων υπάρχει επικαιρο-ποίηση με στοιχεία τέλους Σεπτεμβρίου. Η απεικόνιση σε ορισμένα διαγράμματα επε-κτείνεται μέχρι τις 30.9.2016, ενώ σε ορισμέ-να διαγράμματα του κινδύνου αγοράς μέχρι το Νοέμβριο του 2016.
Διεθνείς και εγχώριες μακροοικονομικές εξελίξεις και στοιχεία των αγορών.
Η επιτυχής ολοκλήρωση της πρώτης αξιολό-γησης της Νέας Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης και η υιοθέτηση σημαντικών θεσμικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβα-νόμενης της θέσπισης ενός πλαισίου για την αποτελεσματική διαχείριση των μη εξυπηρε-τούμενων ανοιγμάτων (ΜΕΑ), υποβοηθούν τη σταδιακή αποκατάσταση των συνθηκών χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομί-ας. Επιπλέον, η έγκαιρη ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης θα ανοίξει το δρόμο για να ξεκινήσει η συζήτηση σχετικά με τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους. Η λήψη μέτρων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι ανάγκες για την εξυπηρέτησή του θα παραμέ-νουν σε διατηρήσιμο επίπεδο αναμένεται να ενισχύσει περαιτέρω την εμπιστοσύνη των αγορών στις προοπτικές ανάπτυξης της ελλη-νικής οικονομίας και να συμβάλει στην προ-σέλκυση ξένων επενδύσεων, τροφοδοτώντας την οικονομική μεγέθυνση.
Το εννεάμηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2016 το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) αυξήθηκε, γεγονός που οφείλεται στην ανά-καμψη της κατανάλωσης και την αύξηση των ακαθάριστων επενδύσεων, ενώ αρνητικά επέ-δρασαν οι καθαρές εισαγωγές. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, η οικονομική δραστηριότητα αυξήθηκε οριακά το 2016, χάρη στην ανάκαμψη που παρατη-ρήθηκε το β΄ εξάμηνο του έτους. Για το 2017, το 2018 και το 2019 προβλέπονται ρυθμοί ανάπτυξης της τάξεως του 2,5%, 3% και 3% αντίστοιχα.
Η σημαντικότερη πηγή αστάθειας για το εγ-χώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα εξακολου-θεί να είναι ο πιστωτικός κίνδυνος. Το υψηλό ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμά-των περιορίζει τόσο τη δυνατότητα παροχής πιστώσεων στην πραγματική οικονομία, όσο και τις προοπτικές κερδοφορίας των τραπε-ζών. Ωστόσο, το 2016 παρατηρείται μία στα-θεροποίηση στο απόθεμα των μη εξυπηρε-τούμενων ανοιγμάτων, καθώς οι ροές προς τη διαμόρφωση νέων επισφαλειών παρουσιά-ζουν μείωση, γεγονός που οδηγεί σε αντί-στοιχη μείωση στο σχηματισμό προβλέψεων από τα πιστωτικά ιδρύματα.
Για την αντιμετώπιση του πιστωτικού κινδύνου, τόσο η Τράπεζα της Ελλάδος όσο και τα πιστωτικά ιδρύματα έχουν εστιάσει στο πεδίο της διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Συγκεκριμένα, η Τράπεζα της Ελλάδος ενίσχυσε το εποπτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο με σκοπό τη βελτίωση της διαφάνειας και πληροφόρησης από τα πιστωτικά ιδρύματα, την αποτελεσματικότερη διαχείριση των ΜΕΑ, αλλά και το διαχωρισμό των οφειλετών σε συνεργάσιμους και μη, μέσω της αναθεώρησης του Κώδικα Δεοντολογίας. Επιπροσθέτως, η Τράπεζα της Ελλάδος μαζί με τον Ευρωπαϊκό Εποπτικό Μηχανισμό (Single Supervisory Mechanism - SSM), σε συνεργασία με τις τράπεζες, προχώρησαν στον καθορισμό Επιχειρησιακών Στόχων με σκοπό τη διαμόρφωση ενός οδικού χάρτη για τη μείωση του συνόλου των ΜΕΑ μέχρι το 2019 με την επίτευξη επιμέρους στόχων σε τριμηνιαία βάση. Με βάση τα συμφωνηθέντα, προβλέπεται η μείωση του συνολικού αποθέματος των ΜΕΑ κατά περίπου 40% μέχρι το τέλος του 2019 ή 38 δισεκ. ευρώ σε απόλυτα μεγέθη.
Επίσης, σε εξέλιξη βρίσκεται η πρωτοβουλία για τη θέσπιση ενός ευέλικτου πλαισίου για την εξωδικαστική ρύθμιση χρεών με στόχο την ταχεία και διαφανή ρύθμιση χρεών προς ιδιώτες και φορείς του Ελληνικού Δημοσίου, ενώ προχωρά και η δημιουργία δευτερογε-νούς αγοράς μη εξυπηρετούμενων δανείων. Ταυτόχρονα, η Τράπεζα της Ελλάδος αξιολο-γεί τις αιτήσεις από τις εν δυνάμει εταιρίες διαχείρισης και απόκτησης απαιτήσεων, ώστε να χορηγηθούν άδειες σε όσες από αυτές πληρούν τα κριτήρια καταλληλότητας. Ήδη μία εταιρία έχει λάβει τη σχετική έγκριση. Παράλληλα, εξετάζεται η προώθηση άλλων εργαλείων ενεργητικής διαχείρισης απαιτή-σεων, όπως η τιτλοποίηση, με παρεμβάσεις - όπου αυτό κριθεί απαραίτητο - στο εποπτικό ή ρυθμιστικό πλαίσιο.
Οι συνθήκες ρευστότητας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος βελτιώθηκαν κατά το επισκοπούμενο χρονικό διάστημα, γεγονός που αντανακλάται στη συνεχιζόμενη μείωση της παροχής έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (ELA) προς τις ελληνικές τράπεζες μετά και την επανένταξη των ελληνικών κρατικών τίτλων στις αποδεκτές για τις πράξεις νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος εξασφαλίσεις («waiver»). Στη βελτίωση συνετέλεσε και η σταδιακή ενίσχυση της άντλησης ρευστότητας μέσω των διατραπεζικών τοποθετήσεων σε συμφωνίες επαναγοράς (repos) με χρήση περισσοτέρων ειδών εξασφαλίσεων. Περαιτέρω εξελίξεις στις συνθήκες ρευστότητας θα εξαρτηθούν από την έγκαιρη και επιτυχή έκβαση της δεύτερης αξιολόγησης και την εξεύρεση λύσης για τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους.
Η επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων συνέβαλε στη σταθεροποίηση της ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος μέσω της συγκράτησης της εκροής καταθέσεων και της φυγής των κεφαλαίων στο εξωτερικό. Kατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαπέντε μηνών, οι εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα, με κύριες την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών το Δεκέμβριο του 2015 και την επανένταξη των ελληνικών κρατικών τίτλων στις αποδεκτές για τις πράξεις νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος εξασφαλίσεις, σε συνδυασμό με τη σταθεροποίηση της οικονομίας, επέτρεψαν τη σταδιακή χαλάρωση των αρχικών περιορισμών. Ωστόσο, η δια-τήρηση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων έχει αρνητικές επιδράσεις στα μακρο-οικονομικά μεγέθη, ενώ οι προϋποθέσεις για την πλήρη άρση τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις οικονομικές εξελίξεις και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταθετών.
Οι περιορισμοί στις τραπεζικές συναλλαγές και στην κίνηση κεφαλαίων είχαν και παράπλευρες θετικές συνέπειες, με τη στροφή των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στην ευρεία χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής. Η εκτενής χρήση τους όμως συνεπάγεται και αυξανόμενο κίνδυνο εκδήλωσης περιστατικών απάτης στις επιμέρους πληρωμές, γεγονός που καταδεικνύει την ανάγκη για την ενίσχυση των μηχανισμών ασφάλειας των ηλεκτρονικών συναλλαγών από τους φορείς παροχής υπηρεσιών πληρωμών της χώρας, ώστε να λειτουργήσουν αποτρεπτικά, τόσο στις απόπειρες διενέργειας απάτης, όσο και στο ποσοστό επιτυχίας αυτών.
Εξετάζοντας τις προοπτικές για την κερδοφορία και την ποιότητα χαρτοφυλακίου των ελληνικών τραπεζών από τις δραστηριότητές τους στη ΝΑ Ευρώπη, αυτές προδιαγράφονται θετικές, λαμβάνοντας υπόψη τη βελτίωση των προοπτικών ανάπτυξης των χωρών της περιοχής και την επιτυχή έξοδο της Κύπρου από το Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής. Επιπροσθέτως, οι εξελίξεις αυτές διευκολύνουν την εφαρμογή των εγκεκριμένων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδίων αναδιάρθρωσης (restructuring plans) των ελληνικών τραπεζών, όσον αφορά στις διεθνείς τους δραστηριότητες.
Συμπερασματικά, οι κίνδυνοι στο ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα παρουσίασαν τάση σταθεροποίησης – χωρίς να παραγνωρίζεται το υψηλό τους επίπεδο – ενώ οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές διαφαίνονται θετικές υπό τις προϋποθέσεις της βελτίωσης του μακροοικονομικού περιβάλλοντος, της ολοκλήρωσης της δεύτερης αξιολόγησης της Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης, της επιτυχούς διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και της εδραίωσης της εμπιστοσύνης των καταθετών με την ολοκλήρωση των προϋποθέσεων για την ένταξη των τίτλων του Ελληνικού Δημοσίου στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.
